Sunday, June 5, 2016

ANAK DIPANGKU-KAMANAKAN DIBIMBING


ANAK DIPANGKU-KAMANAKAN DIBIMBING


Niniak mamak nan gadang basa-batuah,
Alim Ulama Tuangku nan kiramat , sarato Bundo Kanduang nan arih bijaksano,
Kok mudo indak diimbaukan namo , kok gadang indak disabuikkan tuah , jo salam sajo ambo muliakan .

Assalamualaikum w.w.

Duduak surang basampik-sampik, duduak basamo balapang-lapang , baitu pitaruah niniak kito. Molah kita taruihkan ” mambangkik batang tarandam ” , mangaji-ngaji ajaran Adat , Mudah-mudahan baguno untuak anak kamanakan kito nan mudo-mudo, isuak . Amien……
Indak ado gadiang nan tak ratak , manusia basipaik khilaf , kok sasek ambo bakato, kok lupo ambo dalam alua jo patuik , tolong bilai dima nan senteng , tolong tukuak dima nan kurang.
Dalam ba gotong royong “mambangkik batang tarandam”, marilah kito karajokan pulo apo nan dapek dikarajokan sacaro baketek-ketek atau kok nak bagadang alah dikarajoan dek urang gadang-gadang.
Nan paralu diawak kini dalam rangka “mambangkik batang nan tarandam” sahari-hari , misalnyo mampalajari ;
– Apo kawajiban Mamak taradok Kamanakan ,
– Baa hubungan Mamak jo Kamanakan, manurut ajaran Adat di Minangkabau nan biaso disabuik urang system kekerabatan Matrilinial tu .
Saciek nan jadi padoman hubungan mamak jo kamanakan iyolah pepatah nan babunyi pantun;
Kaluak paku , kacang balimbiang
Tampuruang lenggang-lenggangkan
Dibao urang ka Suruaso .
Anak dipangku kamanakan dibimbiang
Urang kampuang patenggangkan
Jago Adat jan binaso .
Pantun iko barisi 3 pokok ajaran atau doktrin nan diwarihkan dek niniak moyang kito dari generasi ka generasi sampai ka kito kini nangko, yaitu :
Anak dipangku , kamanakan dibimbiang, iyolah realisasi dari duo fungsi nan diemban oleh satiok laki-laki di Minagkabau .
Urang kampuang dipatenggangkan,iyolah kawajiban social ditangah-tangah masyarakat. Hablunmminannas manuruik hukum Syarak nyo .
Jago adat jan binaso, maksudnyo kewajiban satiok urang Minangkabau memaliharo nilai-nilai Adat dan budaya Minangkabau .
Cupak salingka Batuang, Adat Salingka Nagari. Lain lubuak lain ikannyo, lain padang lain bilalang, namun ikannyo itu juo . Baitu kato urang tuo-tuo , tantang parbedaan-parbedaan nan ado antaro Nagari-nagari di Minangkabau .
Manuruik pitaruah dari urang tuo-tuo, laki-laki di Minangkabau mamikua duo baban barek sakali gus yaitu :
* Sabagai Urang Sumando ( apak paja ) dirumah anak,
* Sabagai Mamak Rumah dirumah urang gaek.
Kaduonyo disabuik – fungsi ganda lelaki di Minangkabau.
Sabagai Rang Sumando/kapalo Keluarga, lelaki minang ikuik mamangku anak, artinyo saratuih parsen anak manjadi tanggungan bapakny. Makan minun, sekolah, dan kabutuhan hiduiknyo – hinggo kaki anak iko sampai ndak buliah manyingguang tanah ( ikolah perumpaan mamangku anak). Sekalipun anak dipangku tantu ado batehnyo, yatiu katiko si anak alah pandai bajalan surang – lah tumbuah gadang, ikolah saatnyo malapehnyo pai bajalan.
Sasudah pandai bajalan – lah tamaik pulo sakolahnya – lah manjadi urang – sampailah anak ko mampu barumah tango .
Pabilo kamanakan dibimbiang ? Kamanakan dibimbiang , sampai kaliang kubua , baitu pitaruah urang tuo-tuo kito. Aratinyo – kamanakan bajalan jo kakinyo surang – si Mamak mambimbiang jo ujuang jari. Mambimbiang anak lai indak indak sabarek mamangku anak, tapi sampai mati – si Mamak punyo kawajiban mambimbiang Kamanakannyo. Tarutamo masaalah Adat dalam kahidupan ba Nagari, dalam panguasaan dan pangurusan harato Pusako Tinggi.
Zaman saisuak, urang bakarajo jo tanago nan dinamoan ” tulang nan ampek karek”. Jadi tugas mamak mambimbiang kamanakan jo tanago sarato ilimu dan pangalaman nan ado .
Manuruik ajaran nan kito tarimo , supayo baban utamo mamangku anak indak taganggu , mako untuak mambimbiang kamanakan tu , hari nan 7 dibagi duo , 5 hari mancari nafkah untuak anak-bini dan 2 hari untuak mambantu/mambimbiang kamanakan Karano kamanakan tu biasonyo banyak , mako mambagi hari nan 2 tu , tantu disasuaikan jo kaparaluan kamanakan , dan biasonyo mamak pun bukan cuma surang , ado baduo atau batigo bahkkan labiah dari tigo urang , jadi dapek dipikua basamo untuak itu diatur dan diarahkan oleh para ibu-ibu nan basangkutan supayo hasienyo samparono dan marato.
Urang Sumando pun basanang hati manarimo . Di siko lah fungsi Mamak Tunganai Rumah atau Mamak Kapalo Warih sarato Bundo Kanduang pamacik kunci nan arek, pamegang puro nan taguah , pusek jalo kumpulan ikan , akan dirasokan guno jo manfaatnyo ba mamak dan bakamanakan manuruik ajaran Adat Minangkabau
.
Hari Juma’at adolah hari bakhti Mamak untuak Kamanakan. Sasudah makan pagi dirumah bini, si Mamak akan pulang kakampung mandenyo – manjalani sawah nan laweh, mandaki bukik manurun lurah, mamareso padi disawah , maliek tanaman di ladang, kok ado paga nan rarak, kok ado padi nan masak , kok ado tanaman nan dirusak binatang lia , untuak disampaikan ka Kamanakan dirumahnyo . Si Mamak basumbayang Jum’at di kampong ibunyo, sasudah sumbayang Mamak pulang karumah Ibunyo atau karumah kamanakannyo , manyampaikan saran jo nasihat , kok ado nan basangketo laki-bini nan paralu dipaeloki , kok ado baban nan kadipikua basamo , kok ado taranak atau tanaman nan kamarugi . Sasudah langkok makan jo minum , mamintak ampun ka pado Ayah sarato Bundo, Mamak malangkah kumbali kakampuang bini , malanjuikkan karajo baban utamo , Rang Sumando dirumah anak , wajib manafkahi laie jo bathin , baitu kato pusako
Kok tibo hari nan baiak kutiko nan elok, Kamanakan bujang dipadah urang , datanglah inyo karumah Mamak , manyambah mamintak ampun kapado Mamak sarato Etek , mamintak izin barumah tanggo kakampuang urang . Mamak mamikua tangguang jawab ateh namo dan kahormatan kaum jan sampai Kamanakan , babuek nan ka marugikan urang lain atau mamalukan kaumnyo sandiri . Mamak wajib macegah poligami , mamak wajib mamparsiapkan Kamanakan nyo untuk manjadi Urang Sumando nan baiak dan tapuji yaitu Rang Sumando Niniak Mamak . Mamak menjalehkan pantangan dan larangan bagi seorang Rang Sumando antaro lain , sifat-sifat buruak dan hino ; Rang Sumando Kacang Miang, Rang Sumando Langau Hijau dan Rang Sumando Lapiak Buruak . Itu untuak Kamanakan nan laki-laki , baa pulo untuak Kamanakan nan Padusi , itu kawajiban para Bundo Kanduang , Mamak Rumah Cuma manunjukan dan mamastikan satu tumpak Sawah Pangasingan , bagi panganten baru sabagai modal partamu barumah tango dari Pusako Tinggi .
Masaalah Mamak alah kito tinjau sacaro ringkas dan sadarhana, kini mari kito tinjau pulo hak dan kawajiban Kamanakan manuruik ajaran Adat Minangkabau nan kini kito usahokan dalam mambangkik batang tarandam . Manuruik ajaran Adat jo system matrilineal kekerabatan banyak macam dan tingkeknyo , ; Kamanakan nan batali darah, Kamanakan nan batali Adat dan Kamanakan nan batali Budi . Untuak itu kawajiban Mamak sacaro materi dan harato pusako sahinggo Kamanakan nan batali darah , salabiahnyo disasuaikan jo kabutuhan dan kamampuan si Mamak nan kamambantu .
Daulu Mamak mambantu Kamanakan jo tanago tulang nan ampek karek, tapi kini mamak lah manarimo gaji bulanan , mahetong pitih dikotak satiok hari , tingganyo jauah dikota-kota gadang , jaman moderen lah maubah caro-caro kahidupan masyarakat Minangkabau, Bank-bank tabungan lah ado kaganti Lumbuang padi nan lah tirih , internet lah dapek mampadakekan jarak nan jauah , satiok waktu Mamak jo Kamanakan dapek basuo . Lah masonyo kito mamikiekan konsep Pusako Tinggi dizaman moderen nan bak kini , untuak itu kito pulangkan kapado nan pandai para itelektual Minangkabau .
Alhamdulillah untuak itu niniak moyang kito lah maninggakan pitunjuak nan baguno di sagalo jaman . “ Sakali aie gadang – sakali tapian barubah …dst “ Kok nak bakisa tagak bakisalah ditanah nan sabingkah , kok bakisa duduak bakisalah di lapiak nan sahalai “ Allqur’an dan Sunnah Rasulullah pamaganyo . Tujuan hiduik tak lain adolah kasampurnaan hiduik didunie, dan kasampurkaan hiduik di akhirat . Tuntuik lah ilimu sampai kaujuang dunia, nan diranah Minang tatap akan baguno . Insyaallah .
Sahinggo iko lah daulu , kok dirantang namuah panjang, diambiak sakiro kapaguno, kudian kito sambuang pulo , …….. insyallah .

0 comments:

Post a Comment